Controleerbare verkiezingen zeggen iets over de mate waarin de uitslag van een verkiezing overeenkomt met datgene waar het volk voor heeft willen kiezen. Publiek vertrouwen in de uitslag kan verkregen worden door de procedures rondom en tijdens de verkiezingen door het publiek onafhankelijk controleerbaar te maken. Op dit moment is dat dankzij de volgende principes mogelijk:
- Anonimiteit voor de kiezer. Privacy tijdens het uitbrengen van de stem dusdanig dat een uitgebrachte stem niet terug is te leiden naar degene die de stem heeft uitgebracht zorgt ervoor dat de kiezer niet kan bewijzen op wie hij of zij gestemd heeft. Dit noemt men het stemgeheim en voorkomt omkoping en directe beïnvloeding.
- Transparantie tijdens het opslaan van de stem. De stembus is door iedereen in het publieke domein tijdens de gehele verkiezing vanaf de zijlijn in het oog te houden zodat men voor zichzelf kan verzekeren dat:
- de stembus 's-ochtends bij opening leeg is
- gedurende de dag alleen stemgerechtigden precies één stembiljet in de stembus gooien en dat er verder niet met de stembus wordt gerommeld
- de stembus 's-avonds pas opengemaakt wordt
- Transparantie bij het tellen van de stembiljetten. Door aan het einde van de dag na opening van de stembus ook bij de telling aanwezig te blijven kan het publiek controleren of de stembiljetten wel netjes één voor één geteld worden en of het turven van de stembiljetten wel eerlijk en correct gebeurd. Bij publicatie van de uitslag kan men kijken of de resultaten van het stemlokaal overeenkomen met de zelf waargenomen tellingen.
Dankzij deze drie principes is het voor iedere kiezer mogelijk om voor zichzelf vast te stellen of de eigen stem precies één keer en correct is meegeteld in het geheel en of er geen grootschalige onregelmatigheden hebben plaats gevonden. Dit alles zonder het stemgeheim op te geven en zonder dat er op landelijk niveau veel vertrouwen in een kleine groep mensen is benodigd. Naarmate het vertrouwen in de verkiezingen afneemt kunnen meer kiezers zelf in de openbare stemlokalen plaatsnemen om te controleren of alles wel eerlijk verloopt.
Elektronisch uitbrengen, opslaan of tellen van stemmen
Op het moment dat het opslaan of tellen van stemmen automatisch gebeurd is niet meer met het blote oog te zien of het wel klopt. Men zal dan de chips die de telling uitvoeren moeten controleren. En hoewel steeds meer experts, hackers en ICT-ers het er over eens zijn dat het gebruik van stemmentellers of stemcomputers tijdens de landelijke verkiezingen te grote risico’s met zich meebrengen, is het voor het grote publiek vaak nog moeilijk te begrijpen dat papier en potlood anno 2015 nog steeds veruit het meest betrouwbaar zijn. De kern van de argumenten is gebaseerd op de eerder genoemde principes. Het onbegrip zit hem vaak in het feit dat men kleinschalige lokale fraude niet onderscheid van grootschalige subtiele landelijke fraude.
Voor een opsomming van de meest gehoorde argumenten en misvattingen in het publiek debat, zie:
RSS-feed met nieuws omtrent stemmentellers en stemcomputers in de media:
Lijst met links naar relevante artikelen: